Neurozientzien kontrako erasoak

Aristotelek uste zuen burmuinaren funtzioa odola hoztea zela. Gaur egun baieztapen hau barregarri ikusten da, neurozientziaren bidez inoiz baino gehiago baitakigu burmuinari eta lan egiteko bere moduari buruz. Baina azkeneko urteetan, gai honen inguruko gogo biziak askotan gainditu egin ditu zientziak baiezta dezakeenaren limiteak. Honen ondorioz, neurozientzia herrikoi bat agertu del esan dezakegu, gizakien jokabide eta kulturarekin zerikusia duten gai guztiak azaltzen saiatzen dena.

 

Neurozientzia herrikoi horren kontrako erantzunak ere bete-betean dabiltza. Joera honen adibideetako bat, eta kritika garratzenak egin dituena, “Brainwashed: The Seductive Appeal of Mindless Neuroscience” (2013, “Perseus Books Group” argitaletxekoa) liburuan aurkitzen dugu, Sally Satel (Yale School of Medicine) eta Scott Lilienfeld (Emory University) zientzialari amerikarrek idatzia dagoena.

Mugimendu honen sorreraren errudunetako bat, erresonantzia magnetiko funtzionala izan daiteke. Ikerketa eta diagnosi tresna indartsu honetan, askok burmuien kontrolerako iturria aurkitu nahi izan dute, eta horrela, hasieran, burmuineko gaixotasunak batez ere argitzeko erabiltzen zen tresna ("betiko" erresonantzia magnetikoa), gaur egun, estimulu edota esperimentu ezberdinei burmuinak ematen dituen erantzunak (aktibazioak) ezagutzeko, eta nonbait kontrolatzeko erabili daitekeela diote, besteak beste “Neuromarketing”a edota “Neurozuzenbidea” ikerketa zein negozio esparruak bultzatuz. Eta guzti honen inguruan, esandako liburuak gauzak argi uzten saiatzen da.

Garrantzitsua da ohartzea burmuin eta neuronen irudiak (“neuroimaging” delakoa), neurozientzietan erabiltzen den tresnetariko bat dela, baino ez bakarra, edota nagusia. Era berean, kontutan eduki behar da oraindik teknologia nahiko bakuna dela (esan genezake, fotografiaren adibidea jarriz, megapixel bateko kamera baten baliokidea izango litzatekela ia-ia) eta teknologiak, hurrengo 5-10 urtetan aurrera-pauso handiak egingo dituztela, besteak beste, esandako bi proiektu horiek bultzatuta, eta horrela ekipo eraginkorragoak lortuko ditugula.

Izan ere, liburuan 2013 urtearen erdian argitaratu da, hain zuzen ere, Europako Batasunetik eta Amerikako Estatu Batuetatik, burmuina eta neurozientzien inguruko proiektu erraldoi bi aurkeztu diren urte berdinean, “Human Brain Project” kasu batetan, eta “BRAIN Initiative” bestean.

Beraz, gogoa burmuinetik banatuta dagoela adierazten duten baieztapenak, neurozientzia herrikoi horretan hain zabalduta dauden idea, ez dauka inongo zentzurik. Edozein kasuan, gauza berdina deskribatzeko era desberdinak dira. Burmuinari buruz hitz egiterakoan, neurona, errezeptore eta neurotransmisoreei buruz dihardugu eta gogoari buruz hitz egiterakoan ideia, sentsazio eta sentimenduei buruz; baina antzinako esaldi batek dioen moduan “burmuinak gogoa egiten du”.

Kazetariek, auzitegiek eta batzuetan zientzialariek berak ere askotan uste izan dute burmuinaren irudi bat, norbanako jokaeraren profil bat baino esanguratsuago izan litekeela. Gertatu liteke, neurozientziak aurrera egin ahala, burmuinaren balorazio fisiologikoek froga eztabaidaezin bihurtzea, baina momentuz ez da posible. Baino gaur egun, oraindik orain, psikologiak eta psikiatriak ematen dituzten elementuak beharrezkoak ditugu, gogoa abiapuntutzat hartuta, neurozientziak osatzeko. Psikologiaren elementu basikoek helburuek, pentsamenduek, desioek, etab.) beti izango dute zeregin garrantzitsua giza jokabidean; horregatik dira beharrezkoak bai gogoa eta bai burmuina ikasten duten ikertzaileak. Helburua ez da burmuina eta gogoa banatzea, baizik eta haiei buruz dagoen ulermenaren artean zubi sendoagoak eraikitzea.

. . . . .
Egilea: Achucarro Outreach Manager
Eduki hau “Brainwashed: The Seductive Appeal of Mindless Neuroscience” liburuan eta harek jasotako zenbait kritiketan inspiratuta dago.